Devotie tot het Heilig Hart; Liefde geleid door Wijsheid

Lex Orandi, Lex Credendi; we weten dat de Kerk in gebed mediteert over de liefde van Christus als de ultieme uitdrukking van Gods meest wijze plan voor ons allen, het plan waarvoor mensen in het leven geroepen zijn – om opgenomen te worden in het leven van God. Dit is het thema van de grote plechtigheid van Christus Koning, bijvoorbeeld. Het is ook de focus van het centrale mysterie van de Rozenkrans, de kroning met doornen; de tragedie van Goddelijk koningschap wordt afgewezen, het alwijze plan van liefde wordt verworpen. We gaan van hart naar hoofd. In zowel symboliek als biologie is het namelijk het hoofd dat het hart reguleert. Het Heilig Hart heeft dus nadrukkelijk niet alleen te maken met sentimenteel ‘feel-good’; het is de uitstorting van goedheid van het Hoofd van Christus-het-Woord, door wie het heelal gevormd werd. Het was nodig dat de heilige Faustina de wereld terugbracht naar de barmhartigheid van zijn hart. Waarom zou God geen andere mysticus verheffen om de wereld te herinneren aan de wijsheid van het Heilig Hoofd van Christus dat dat hart aanstuurt?

De spiritualiteit van Teresa Higginson

Voor de drastische inperking van het devotionele leven in de Kerk was de naam van Teresa Higginson algemeen bekend in Engeland, vooral in het noordwesten. Haar zaligverklaringsproces werd in 1937 naar Rome gestuurd. Een reeks brieven in The Tablet van november 1937 tot maart 1938 getuigt van een ongelooflijke toewijding aan haar. Ze leek enigszins op een vrouwelijke versie van Padre Pio; naar verluidt bezat ze de stigmata, verrichtte ze genezingen en wonderen, deed ze voorspellingen en bereikte ze het mystieke huwelijk. Haar geestelijk directeur gedurende de laatste tweeëntwintig jaar van haar leven, Kanunnik Snow, verklaarde dat hij geloofde dat ze niet alleen een heilige was, maar “een van de grootste heiligen die Almachtige God ooit in zijn Kerk heeft doen opstaan.” Toch werd haar proces in de ijskast gezet – schijnbaar om geen andere reden dan dat er veel beweringen werden gedaan over devoties tot Onze Heer – en Rome kon ze niet aan. Misschien, net zoals met de heilige Faustina en de Goddelijke Barmhartigheid, werd ze bewaard voor een latere tijd. Teresa werd geboren bij het heiligdom van Holywell, Noord-Wales, op 27 mei 1844, als dochter van een vrome bekeerde moeder en een vader die op Stonyhurst was opgeleid. Ze groeide op met vijf zussen en drie broers in hun huis in Gainsborough. Het huis had een gebedsruimte die dienstdeed als Miscentrum voor alle katholieken in de buurt. Pater Ignatius Spenser en de zalige Dominic Barberi kwamen soms op bezoek. Teresa’s leven stond van jongs af aan in het teken van buitengewijde toewijding aan God. Ze beoefende strenge boetvaardigheid, maar naar de buitenwereld toe leek ze gewoon een normale, enigszins stoutmoedige wildebras. Op 10-jarige leeftijd werd ze naar een kostschool gestuurd, wat ze erg moeilijk vond. Toen ze vertrok, op 21-jarige leeftijd, profeteerde pater Ignatius Spenser dat ze geen non zou worden – hoewel ze vele jaren in een klooster zou wonen – en dat ze zeer trouw aan God moest zijn, omdat Hij een speciaal plan voor haar had. In die tijd verloor haar vader zijn geld en Teresa begon met naaiwerk om het gezin te helpen. Maar iets later brak er een pokken- en cholera-epidemie uit en ze kon bijspringen om de parochiepriester in Bootle te helpen, die een lerares nodig had op zijn school. Ze bleek een uitstekende lerares te zijn en werkte later op scholen in Orrell, Wigan, Sabden en Eccleshall. Ze vervulde de profetie van pater Spenser door 12 jaar in een klooster in Edinburgh te wonen en mee te helpen op lokale scholen daar. Haar laatste functie als lerares was in Chudleigh in Devon, waar ze in 1905 overleed.

Visioen van het Heilig Hoofd

Er waren periodes in haar leven waarin – tot haar grote gêne – het bovennatuurlijke aspect van haar leven zeer duidelijk werd voor de mensen om haar heen. Ze zou in extase vallen en haar verblijfplaats werd soms geplaagd door de duivel. Maar het is door haar eigen brieven, geschreven in gehoorzaamheid aan haar twee geestelijke leiders, dat haar buitengewone innerlijke leven bekend is. Veel van deze brieven worden nu verzameld. Ze onthullen de voortgang van haar geestelijke leven door de verschillende stadia van de mystieke verloving en mystieke huwelijk, en nog belangrijker, Gods plan voor toewijding aan het Heilig Hoofd. Op het feest van het Heilig Hart in 1879 trok Teresa zich terug in haar kamer, enige tijd na het bijwonen van de Mis. Ze schreef: “Ik dacht na over de overweldigende liefde van het Heilig Hart en bood mijn Goddelijke Bruidegom dezelfde liefde aan om goed te maken voor onze koelheid, en Zijn standvastigheid en oneindige rijkdommen om onze armoede en ellende te compenseren, toen onze goddelijke Heer me plotseling de Goddelijkheid voorstelde als een zeer grote heldere kristallen steen waarin alle dingen worden weerspiegeld of zijn, verleden, heden en toekomst, op zo’n manier dat alle dingen aanwezig zijn in Hem. “Deze immense kostbare steen zond stralen van rijk gekleurde lichten uit, helderder dan tienduizend zonnen, wat ik begreep als de Oneindige Eigenschappen van God. “Deze grote edelsteen leek ook bedekt te zijn met ontelbare ogen, wat ik begreep als de Wijsheid en Kennis van God… Onze Gezegende Heer toonde me deze Goddelijke Wijsheid als de leidende kracht die de bewegingen en gevoelens van het Heilig Hart reguleerde, en liet me zien dat het dezelfde uitwerking en kracht had op de kleinste handeling ervan, en het verhief, zoals de zon dampen uit de oceaan omhoogtrekt. Hij liet me begrijpen dat er een bijzondere toewijding en verering moet zijn voor het Heilig Hoofd van onze Heer, als de Zetel van goddelijke Wijsheid en leidende kracht van het Heilig Hart, en zo deze hemelse devotie voltooien.”

Het Hoofd als ‘Zetel van Wijsheid’ en Schrijn van de ziel

Heel het leven van Teresa werd doordrongen van liefde voor het Heilig Hoofd van Christus. Het lijkt erop dat de vele buitengewone genaden die ze ontving, gegeven werden om haar voor te bereiden op het onthullen, uitleggen en bevorderen van deze devotie. Op 27 april 1880 schreef ze: “Het is de wil van onze geliefde Heer dat Zijn Heilig Hoofd aanbeden wordt als de Zetel van Goddelijke Wijsheid: niet alleen het Heilig Hoofd op zichzelf, (ik bedoel, zoals we Zijn heilige Handen en Voeten aanbidden), nee, maar het Hoofd als het schrijn van de krachten van de Ziel en de vermogens van de Geest, en daarin de Wijsheid die elke genegenheid van het Heilig Hart en beweging van het hele Wezen van Jezus, onze Heer en God, leidde. Het is niet Zijn goddelijke Wil dat de attributen of abstracties van de ziel of geest, of die goddelijke Wijsheid die alles in Hem (de God-Mens) leidde, bestuurde en richtte, een aparte aanbidding zouden ontvangen, maar dat ze allemaal speciaal geëerd zouden worden en Zijn Heilig Hoofd als hun Tempel aanbeden zou worden. En onze geliefde Heer heeft me ook getoond hoe het hoofd het centrum is van al de zintuigen van het lichaam, en dat deze devotie de voltooiing is, niet alleen van de devotie tot het Heilig Hart, maar ook de bekroning en volmaaktheid van alle devoties.”

Onze Heer vroeg om een feestdag van herstel op de vrijdag na het feest van het Heilig Hart. Hij toonde Teresa de buitengewone eer die het Hem zou geven en ook de genaden die het zou neerhalen – dat het individuen tot grote heiligheid zou verheffen. Het zou het ene grote middel zijn voor de bekering van Engeland, wat inderdaad ‘meer dan herstel’ zou betekenen van de schade veroorzaakt door de Reformatie.

Als we eerlijk zijn, kan de devotie tot het Heilig Hoofd in het begin wat vreemd klinken. Op de een of andere manier is het beeld van het hart directer toegankelijk. Bij nadere beschouwing echter, heeft het diepgaande betekenis. De liefde van Christus moet erkend worden als de wijze uitdrukking van Gods plan in de Menswording, niet alleen als een levenloze bevestiging van menselijke zwakheid als een soort nagedachte van God. De liefde van het hart van Christus lijkt nog overweldigender wanneer we bedenken dat het wordt geleid door de goddelijke wijsheid die in zijn Heilig Hoofd is gevestigd.

Tijd voor een devotionele synthese

Onze Heer openbaarde aan de heilige Margaretha Maria dat Hij de openbaring van het Heilig Hart bewaard had voor een tijd waarin de liefde in de Kerk was bekoeld. Interessant genoeg werd Teresa, ondanks haar verlangen om precies te weten wanneer de devotie tot het Heilig Hoofd haar volle betekenis zou krijgen, nooit getoond; ze wist alleen dat het bedoeld was als tegengif tegen intellectuele trots en verwarring die zelfs in haar tijd opkwamen. Eens, tijdens de Viering van de Veertig Uren in haar parochie, toonde Onze Heer haar heel duidelijk hoe Hij wilde dat het mysterie van de Menswording gepredikt werd en de Rozenkrans gebeden werd. Dit moesten middelen zijn om de mensen beter de mysteries van de Menswording te leren, zodat de Kerk de wereld kon voorbereiden op de praktijk van de Devotie tot het Heilig Hoofd. Nu kunnen we zeggen dat het dieper begrip van de Menswording eindelijk in de Kerk is aangekomen voor hen die ogen hebben om te zien, vooral in de geschriften van paus Johannes Paulus II, voor wie Jezus ‘Heer van het Heelal en Heer van de Geschiedenis’ is. Het is de visie van zoveel hedendaagse theologen – dat de Menswording geen probleemoplossende toevoeging is van de Zoon van God. Het is in feite de climax van twaalf miljard jaar van schepping. Dit is uiteraard de visie van de Faith-beweging en een visie die bevestigd wordt door de Katechismus. Dus de liefde van het Heilig Hart staat in één lijn met de wijsheid die besloten ligt in de structuur van ons oude universum, maar vooral in de Schrift, de instelling van de Kerk en de sacramenten, en bovenal in de Heilige Eucharistie.

Liefde geleid door Wijsheid

Alleen Christus kan ons laten zien hoe we perfect kunnen liefhebben, aangezien dat zijn missie was voordat de tijd begon. Het belangrijkste is dat zijn liefde getuigt van de wijsheid achter alle ware liefde – dat er ‘regels’ zijn in liefhebben die onze ontwrichte moderne wereld heeft verworpen of uit het oog is verloren. De devotie tot het Heilig Hoofd lijkt werkelijk de bekroning te zijn van de devotie tot het Heilig Hart en op een zeer geschikt moment te zijn gekomen. Hoewel ze misschien nooit het exacte tijdstip van haar acceptatie door de wereld heeft gekend, schreef Teresa aan haar geestelijk leidsman: “O mijn vader, zien we niet de diepte van die goddelijke Wijsheid in de tijd die Hij heeft gereserveerd voor de manifestatie van Zijn aanbiddelijke Wil in dit opzicht?” Misschien tot verrassing van velen is de devotie tot het Heilig Hart niet uitgevonden in de zeventiende eeuw. Men zou de oorsprong ervan niet expliciet kunnen herleiden tot St. Johannes en St. Paulus, maar het werd zeker duizend jaar geleden duidelijk zichtbaar. Door de wisselvalligheden van de menselijke geschiedenis heeft het gewone mannen en vrouwen aangemoedigd om heroïsche volgelingen van Christus te worden, wanneer de liefde anders misschien zou zijn afgenomen in de heersende cultuur. In onze tijd kan niemand ontkennen dat er nieuwe grote energieën van liefde te vinden zijn.

Heropwekken van de vlam van zowel Liefde als Waarheid

Maar als we de onrust van verwarring willen vermijden die in de drijvende filosofieën van velen is binnengeslopen, moeten we ons wenden tot de wijsheid van het Heilig Hoofd van Christus, dat het liefhebben van zijn Hart leidt. En het lijkt duidelijk dat het eren van dat Heilig Hoofd de perfecte manier zou zijn om de eeuwenoude devotie tot het Heilig Hart nieuw leven in te blazen. Verre van een overblijfsel te zijn van een verouderde spiritualiteit, kan het eerder effectief blijken te zijn in het aanwakkeren van toekomstige generaties met apostolische ijver. Misschien moet het laatste woord komen van onze paus, die zo’n loyale zoon van het Heilig Hart is: “Bij het aangaan van de uitdaging van de nieuwe evangelisatie ontdekt de christen die het Hart van Christus beschouwt en zichzelf en zijn broeders en zusters aan Hem toewijdt, de Heer van de tijd en van de geschiedenis, dat hij de drager is van zijn licht. Gedreven door deze geest van dienstbaarheid werkt hij mee aan het openen van de mogelijkheid voor alle mensen om verheven te worden tot hun eigen persoonlijke en gemeenschappelijke volheid.” [1] Meer informatie over Teresa Higginson en de devotie is te vinden op http://www.sacredhead.org

[1] Paus Johannes Paulus II, “Eeuwfeest van de toewijding van het menselijk ras aan het Heilig Hart”, 1.

Bron: Christopher Findlay-Wilson, Faith Magazine mei-juni 2002, http://www.faith.org.uk/Publications/Magazines/May02/May02DevotionToTheSacredHeart.htm